به گزارش خبرنگار فرهنگی حیات؛ هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌ی عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه گذاری کند. این جمله، سخنان مقام معظم رهبری در 24 شهریور ماه سال 1388 است. ارزش تجارب سال‌های دفاع مقدس بسیار فراوان است و هر برهه از آن درس‌ها دارد.
دفاع مقدس شامل خاطره‌ها، درس‌ها و تجربه‌های کسانی شده که سال‌ها پیش با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به میدان جنگ رفتند و مقابل دشمن مردانه ایستادند و با تمام قوا از کشور دفاع کردند.
ارزش‌های به دست آمده از سال‌های دفاع مقدس را باید بتوان همچنان حفظ کرد و با تکرار نقل قول‌هایی از کسانی که با سال‌های دفاع مقدس خاطره دارند، برای آیندگان به ارث گذاشت. لازم است سخنان، تجارب و خاطرات آن دسته از افرادی که در زمان هشت سال دفاع مقدس بودند را شنید و برای نسل های آینده مان نیز تعریف کرد و سخنان آنان را حفظ کرد. از این رو امروز با سرتیپ بازنشسته پاسدار داود عامری معاون اسبق فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح که بیش از چهل سال در انقلاب و نظام فعالیت دارد، گفتگو کردیم.
حیات: از روزهای ورودتان به انقلاب و دفاع مقدس بگویید.
سرتیپ عامری: تقریباً آشنایی و پیوندم با انقلاب و دفاع مقدس با کار و فعالیت در مسائل فرهنگی در جنوب شهر تهران واقع در شهر ری و حریم مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی بود. کارم را با بسیج و کارهای فرهنگی در آن منطقه آغاز کردم.
حیات: اولین مأموریتتان در زمان جنگ هشت سال دفاع مقدس به کدام منطقه بود؟
سرتیپ عامری: اولین بار در زمان دفاع مقدس برای کارهای تبلیغی در کردستان به ماموریت رفتم. آن روزها دوران خاصی بود، ضمن اینکه جنگ آغاز شده بود و ما با مشکلات عدیده‌ای در کردستان مواجه بودیم. نیاز بود که در آن منطقه کارهای فرهنگی صورت بگیرد و برای من هم افتخاری است که آن روزها را تجربه کردم. بنده کار رسمی‌ام را با مسئولیت تبلیغات و بخش فرهنگی در جنوب تهران با سپاه شروع کردم. البته همواره و همچنان پیوند و کارم را با بسیج حفظ کرده‌ام، چون بسیج را موتور محرکه جامعه انقلابی و بدنه فعال ملت می‌دانستم و سعی کردم در سال‌های خدمت همواره نوعاً ارتباط و کارم را با بسیج حفظ کنم.
حیات: علاوه بر کارهای فرهنگی در خط دفاعی نیز حاضر بودید؟
سرتیپ عامری: در طول سال‌های دفاع مقدس ضمن اینکه همواره تمرکزم بر مسائل بسیج، مسائل فرهنگی و اجتماعی در نیروهای مسلح بود، اما توفیق خدمت در لشکر ده سیدالشهدا(ع)، لشکر بیست وهفت، قرارگاه قدس و سپاه یکم ثارالله که ستاد جمعی از یگان‌های ما در سال‌های دفاع مقدس بود را نیز داشتم. بعدها هم در نیروی مقاومت بسیج و هم در ستاد کل نیروهای مسلح، توفیق خدمت برایم فراهم شد و از این نظر خدا را شاکرم.
امیدوارم که بتوانیم ارزش‌هایی که در این سال‌ها توانستیم جمع کنیم را همواره برای خودمان حفظ کنیم. تجربه‌های فراوانی در اجتماع بسیجیان، عملیات‌های مختلف و سال‌های دفاع مقدس در فضاهای مختلف داشته‌ام و امید دارم که این تجربه‌ها بتوانند توشه‌ای برای آینده‌ام باشد و هم این توفیق را داشته باشم که بتوانم بخشی از آن‌ها را به جامعه جوان خود منتقل کنم.
حیات: دفاع مقدس یک دانشگاه بزرگ در ابعاد مختلف بود که بخش های مختلف آن با گذشت زمان دچار تحریف و فراموشی شد، برای جلوگیری از این پروسه فراموشی چه اقدامی باید صورت بگیرد؟
سرتیپ عامری: جنگ همواره در ادبیات همه‌ی ملت‌ها یک عبارت محبوب و یک عبارت مطلوب نبوده و نیست. هرچند که جنگی برای احقاق حق وعدالت نیز داریم که مقدس بوده و برای ما از جهت معرفتی و فرهنگی باارزش است و جهاد محسوب می‌شود. اما جنگی که در هشت سال دفاع مقدس تجربه کردیم، جنگ تحمیلی بود. جنگی که دیگران به ما تحمیل کردند. در پاسخ به این پرسش که چرا این جنگ بر ما تحمیل شده است باید گفت که این موضوع ابعاد مختلفی دارد و یکی از همان موضوع‌هایی است که باید گفته و تبیین شود و نگذاریم تحریف صورت بگیرد.
یادمان نرود که جنگ بر ما تحمیل شد و ما جنگ را نخواستیم و آغاز نکردیم اما فرزندان این مرزوبوم، جوانان ما با معرفت اسلامی و انقلابی خود و با رهبری امام خمینی (ره) که یک رهبریِ فرهنگی بود با آن ارزش‌ها و معرفت‌های دین پایه، شرایطی را در جنگ و مقاومت فراهم کردند که از آن با عنوان دفاع مقدس نام می‌بریم.
حیات: چرا از سال‌های جنگ به‌عنوان سال‌های دفاع مقدس نام می‌بریم؟
سرتیپ عامری: دفاع مقدس زمانی دفاع مقدس در جنگ شد که این آرمان‌ها و این ارزش‌ها در پرتو یک مقاومت فرهنگی، دینی و یک مقاومت اجتماعی شکل پیدا کرد. از اولین روزهای جنگ که مردم اعم از جوان، پیر، نظامی، غیرنظامی، ارتشی‌ها ، پاسدارها، بسیجی‌ها، روحانیت معظم و همگی با کمترین سازمان‌دهی در خرمشهر کنار هم جمع شدند. هر چند اگر در روزهای اول برای ایستادن در مقابل دشمن کم بودند، ولی از همان روزها ما با یک پیوند اجتماعی و فرهنگی، دفاع خودمان را سازمان دادیم و در سال‌های دفاع مقدس این کار معرفت‌شناسانه در جنگ و دفاع ما ریشه دواند.
ارزش‌هایی در سال‌های دفاع مقدس خلق شد که در جنگ‌های دیگر این اتفاق نمیفتد و این باعث شد که ما از سال‌های جنگ به‌عنوان سال‌های دفاع مقدس نام ببریم. سال‌هایی که برای ما دستاوردهای فراوانی از جهت فهم فرهنگی، اجتماعی و معرفتی داشته و اگر امروز هم ما بنا به تبیین و ترویج آن دوران داریم، جدای از ارزش‌های تاریخی، مدیریتی و ابعاد مختلف دفاع مقدس این ابعاد جامعه ساز، ابعاد فرهنگی و اجتماعی یا جامعه‌شناسی فرهنگی دفاع مقدس برای ما دارای اولویت است. به نظرم زیرساخت پایداری، مانایی و رشد جامعه اسلامی بعد از دفاع مقدس و بعد از سال‌های جنگ را این موضوع ساخت و برایمان خیلی با ارزش است.
حیات: آیا سال‌های دفاع مقدس به‌خوبی و از جهات مختلف تبیین شده است؟
سرتیپ عامری: تلاش‌های فراوانی برای اینکه این دستاوردها و ارزش‌ها حفظ، تبیین و ترویج شود صورت گرفته است. دست همه آن‌هایی را هم که در این سال‌ها برای آن کار تلاش کرده‌اند را باید ببوسیم و قدرشان را بدانیم. دستگاه‌های مختلفی هم در این زمینه در کشور فعال هستند و کمک می‌کنند؛ اعم از دستگاه‌های فرهنگی، مجموعه نیروهای مسلح، بنیاد حفظ آثار، بنیاد شهید و خیلی مجموعه‌های دیگری در این زمینه تلاش‌های فراوانی کرده‌اند و باید آن‌ها را قدر بدانیم. اما در پاسخ به این پرسش که آیا سال های دفاع مقدس چه از جهت تاریخی، تجربی، فرهنگی و معرفتی به‌خوبی تبیین شده؟ به نظر من این اتفاق نیفتاد و همچنین این سال‌ها به‌خوبی مورد ترویج نیز قرار نگرفت و کافی نبود؛ مقام معظم رهبری چند بار در خصوص این موضوع هم در جهت تبیین درست و هم درجهت ترویج مستمرتأکید کردند. یکی از اشکالات ما در تبیین و ترویج معارف دفاع مقدس عملاً کندی در ثبت و ضبط این کار بود. بخشی ازآن مربوط می‌شود به اینکه ما از پیشکسوتان دفاع مقدس به‌خوبی در این امراستفاده نکردیم.
مقام معظم رهبری در جلسه‌ای فرمودند که اگر شما سال‌های دفاع مقدس را تبیین و ترویج ندهید، دیگران آن‌ها را تحریف خواهند کرد. یعنی اگر ما تعریف نکنیم آن ها تعریف خواهند کرد. تعریف ما می‌تواند مبتنی بر واقعیت و تعریف آن‌ها می‌تواند مبتنی بر تحریف این سال‌ها باشد.
امروز ما شاهد روایت‌های تحریف گونه زیادی هم هستیم؛ در عین‌حال اقدامات خوبی هم برای تبیین و ترویج این امر انجام می‌شود، ولی از جهت کمّی و هم از جهت کیفی، ما در شرایط مطلوبی به سر نمی‌بریم، و نیازمندیم که برای این موضوع، کارِ درخور و بایسته‌ای را سامان‌دهی کنیم.
حیات: از نظر شما آیا خلأی در حوزه آموزش برای انتقال مفاهیم دفاع مقدس دیده شده؟
سرتیپ عامری: در حوزه آموزش اکنون دو واحد درسی دفاع مقدس را برای دانشجویان داریم. همچنین کارهایی در مدارس با عنوان آموزش‌های آمادگی دفاعی انجام می‌شود. سفرهای راهیان نور که بسیار هم مؤثر هست برای همین امر صورت می‌گیرد. ما باید بتوانیم از فرصت راهیان نور برای نوعی آموزش غیرمستقیم و روایتگری از سال‌های دفاع مقدس استفاده کنیم.
این فعالیت‌ها لازم است که حفظ و تقویت شوند ولی برای تبیین و ترویج دفاع مقدس در آموزش کافی نیست. به نظر می‌رسد آموزش و تبیین معارف دفاع مقدس در حوزه‌هایی باید اقدام شود و اتفاق بیفتد که ما کم‌تر با آن ها کار کردیم. مثلاً ارباب رسانه‌ها و جراید در کشور شاید نیاز باشد که کار بایسته ای در حوزه دفاع مقدس برای آشنایی آن‌ها انجام دهیم. گاهی در دانشگاه‌ها از اساتید غافل می‌شویم و تنها به دانشجویان می‌پردازیم؛ اما اساتید که نقش اثر بخشی در تربیت دانشجویان و جامعه‌سازی کشور دارند، چقدر با این موضوع آشنا می‌شوند؟ چقدر ما در سیستم‌های آموزشی اینکار را واردکردیم؟ اساتید دانشگاه، نظام ارتقاء علمی هستند و موضوعات مختلفی دارند که ما می‌توانیم از آن بهره بگیریم و این اتفاق بیفتد؛ یا در مدارس فقط به دانش‌آموزان می‌پردازیم، ولی به معلمان پرداخته نمی‌شود. لازم است این را بپذیریم که بخش زیادی از معلمانِ اکنونِ ما در آموزش‌وپرورش ممکن است اصلاً هیچ شناختی از سال‌های دفاع مقدس نداشته باشند و با خیلی از دستاوردهای سال‌های دفاع مقدس آشنا نباشند. پس لازم است برای معلمان در این امر کار اساسی کنیم.
حیات: آیا تبیین و تاریخ‌نویسی دقیق و معرفت‌شناسانه‌ای از حوزه فرهنگ و هنر دفاع مقدس داریم؟
سرتیپ عامری: ما تبیین و تاریخ‌نویسی دقیق و معرفت‌شناسانه‌ای از حوزه فرهنگ و هنر دفاع مقدس نداشتیم. اکنون در کشور اگر جست‌وجو کنیم چند کتاب می‌توانیم پیدا کنیم که راجع‌به فرهنگ و هنر سال‌های دفاع مقدس حرف زده باشد؟ کارهای فوق‌العاده‌ای در آن دوره اتفاق افتاد، البته با سطحی از کار متناسب با اندیشه‌های شهیدآوینی یا بعضی از بزرگان آن دوره تا یک اندازه‌ای با این فضا آشنا شدیم. اما بخش عمده‌ای از آن مورد غفلت قرار گرفته است. ما دستاوردهایی در حوزه‌های فرهنگ و هنر در سال‌های دفاع مقدس داریم که تبیین و منتقل نشده است و در مراکز فرهنگی و آموزشگاه‌های فرهنگ و هنر و دانشگاه‌های ما تدریس نمی‌شوند. حتی راجع‌به تاریخ دفاع مقدس، مبنایی برای انتقال این معارف نیاز داریم. نیاز است که کتاب‌های درسی و تاریخی درستی در این زمینه تألیف شوند. البته کارهای خوبی انجام شده و قصد ندارم آن ها را نادیده بگیرم، اما به‌نظر می‌رسد در مقابل عظمت دفاع مقدس و نیاز ما در این زمینه فاصله‌مان زیاد است و باید کارهای بیشتری انجام دهیم.
حیات: جایگاه دفاع مقدس را در کتب درسی چگونه می‌بینید؟
سرتیپ عامری: مطلوب این است که دفاع مقدس در ابعاد مختلف در همه کتب آموزشی ما خودش را پیدا کند. در سال‌های دفاع مقدس دستاوردهای فراوانی داشتیم. به عنوان مثال در دانشکده‌های سیاسی و حقوق، دستاوردهای حقوقی و مسائل حقوقی فراوان داشتیم؛ یا در حوزه اقتصاد، مدیریت، فرهنگ، هنر، مهندسی و حتی حوزه‌های فناوری دستاورد داشته ایم. خوب است که تجربه‌های ما در کتاب‌های درسی به عنوان بخشی از تجربه کشور به دانشجویان و اساتید منتقل شود.
یک بخشی از این کار توسط دوستان علاقه‌مند به این حوزه و در حقیقت وزارتی که مسئول کار و آموزش پزشکی است، اتفاق افتاد و تجربه‌های پزشکی سال‌های دفاع مقدس به بخشی از کتاب منتقل شد.
در دوران هشت سال دفاع مقدس یک شتاب جدی بر اساس نیاز در حوزه‌های پزشکی پیدا کردیم که سبب رشدمان در این حوزه شد. تجربه پزشکی جنگ ایران می‌تواند در خیلی از مناطق دنیا درس داده شود و این موضوع خیلی مهم است که در زمان هشت سال دفاع مقدس در موارد فنی مهندسی و غیره نیز تجارب زیادی پیدا کردیم؛ اما اقلّش این است که در بعضی از کتاب‌های ما معارف کلی دفاع مقدس به‌صورت نگاه عمومی منتقل شود. حالا بعضی وقت‌ها کج‌سلیقگی‌هایی باعث حذف این موارد یا تعدیل‌شان شده است که دوست ندارم بگویم عمداً این اتفاق افتاده است، اما کج‌سلیقگی‌هایی بوده که نباید واقعاً اتفاق بیفتد. ما باید بلد باشیم که چگونه هنرمندانه این معارف را عرضه کنیم تا نسل امروز و فردای ما هم مطلع شوند که فرزندان این مملکت در برهه‌ای از تاریخ کشورمان چه اتفاق بزرگی را رقم زدند.
نظر شما